CONVERSAS - Luís Argibay

Ola, benvidos, neste blogue tratamos de cumprir as pequenas cousas con que nos comprometemos así que hoxe toca, para cerrar estes artigos sobre a historia dos pescadores do Miño creo non hai mellor forma de facelo que cunha entrevista a un deles, eses grandes lobos de río, persoas que coincidiron en vida con Don Eliseo transmitíndolle os antigos costumes e historias.

Falamos claro está, de D. Luís Argibay Martínez, atopámolo en primeira plana na portada do libro de D. ELiseo. "Pescadores del Río Miño - Tramo Galego Portugués", acompañado os remos polo gran "Pepe do Arauxo". 

Era unha tarde de sábado, de sol de mediados de abril, ese que empeza a quentala pel dun, inda que dende o río subía unha pequena brisa, con un vento do suroeste, notábase a súa presencia moi preto como se fose un preludio do que despois acontecería, unha chea de historias chegarían a nos coma esa pequena brisa.

O señor Luis Argibay deume a benvida, andivemos ata a eira da súa casa, e alí na comodidade, entre dous veciños surxiu unha paixón recíproca, pola súa parte para contar antigas historias do río e pola miña para absorber todo o que puidera de eses coñecementos,  deume a pequena impresión que me estaba agardando, neste momento creo que é boa idea dar as grazas ó seu fillo por facilitar e ir preparando esta entrevista, sen coñecelo a el creo que nunca se houbera feito.

Luís Argibay e Pepe do Arauxo na Portada

Na entrevista, Luís contounos moitísima información e por suposto mil e unha anécdotas de pescadores, díxonos que na súa época había 13 barcos de pesca no río, seis barcos en Vilar de Matos e sete no porto do Ribeiro, con nomes como o "Galicia, San Pedro ou Sara por citar algúns", como unha das primeiras anécdotas contounos que un barco se chamaba “Reme - Dios”, nome que a mariña de Tui mandou quitar de inmediato o ter coñecemento do significado real do nome do barco que era “que reme Dios”, (risas entre os que faiamos esta entrevista).

Díxonos que os barcos fáianse nas casas de algúns veciños, ou nos alboios que por exemplo había o lado do deposito de sal no antigo serradoiro, no que hoxe e propiedade da familia de Don Jaime Lambertti , xuntándose todos os veciños para votar unha man, viñan os Mestres carpinteiros da zona do Empalme e do Cotro, díxonos tamén que en Vilanova de Cerveira seica había un Mestre carpinteiro moi bo, os barcos que se facian eran os de tipo chalana, dime Luis que tamén se construían algúns barcos un pouco máis grandes, poderían ser os de tipo Forcadela como ven nolo conta Eliseo nos libros.

Antes de pescar fáianse os defumadouros nas casas o una propia ribeira antes de embarcar, os defumadouros fáianse collendo unha unha tella de barro e nela quéimanse herbas “máxicas” ou de San Xoán, despois do conxuro, e tirábase a tella de costas ó río, así creíase estar listo un para ir pescar, e haber espantado as bruxas. Nos barcos os pescadores levaban moitos amuletos como auga bendita, allos e ruda, pero a ruda solo valía se era roubada senon non faia efecto, así que a noite anterior había que roubala ruda e que non te descubrirán.

Tella de barro para facer os defumadouros

Contounos que os pescadores faian unhas quedadas nocturnas, ían polos cruces dos camiños, na Xoia, no cruce da Mariña e noutros cruces, e neses lugares con ramas de buxo barbeiro pegábaselle unha malla as redes para espantar e quitar as bruxas, díxonos que esta tradición acabouse facendo de noite pola vergoña da xente a facelo de día.

Luís amosounos o libro que lle regalou D. Eliseo, pasando as follas mostrounos as fotos que nel saian, e deunos os nomes dos pescadores,  xente de Tabagón, Goián, etc,…

Cando había un gran lance de sábalos ou salmóns, seica gritábase “hai o velliño ou ven o velliño”, todos no barco gritaban o mesmo.

A néboa e un dos perigos do río por todo o que conleva, Luís contounos outra historia da néboa como protagonista, coma a que un día estaban pescando, e no medio do río desorientáronse ou se perderon; o compañeiro dicíalle que o río era máis ancho do normal e que pensaban que xa ían para A Guarda, ata que un deles situouse ao acordarse dun vello asento deixado polas riadas do inverno anterior, así que xa sabía onde se atopaban, seica estaban subindo o esteiro de Vilar de Matos. (Volven as risas na entrevista).

Contoume da amizade con Don Eliseo, que era moi boa persoa, moi intelixente que lle encantaba a historia do río, como anécdota que amaba os animais moito e que sempre se preocupaba por eles.

Luís explicounos que onde hoxe esta o cuartel da Mariña antes había un cuartel máis antigo e que os mariñeiros alí destinados durmían en Forcadela nunha casa no barrio de Aldea, despois mostrounos onde comezaba o camiño dos pescadores en Sobre la Veiga e finalizaba no porto do Carballo.

Entrada do camiño de pescadores ó Porto do Carballo

Que os pescadores unha vez ao ano se reunían para limpar os restos de ramas, raíces, e arbores que as riadas deixaban durante o  inverno a estes restos se lles chamaban (Sideiras ou Asidas).

Contounos a anécdota coas canles de televisión, que na década dos noventa viñeron gravar toda a cultura do río, e que lles prometeron aos pescadores que recibirían unha copia do documental e que nunca máis volveron saber deles, (“Por interese quéroche Andrés”).

Á vez coméntounos que a forma de aplicar o alcatrán ao barco non era exclusivo dos portugueses referíndonos claro esta á frota negra e que aquí se aplicaba esa técnica da brea para que no barco non entrase auga, coma se fose un tipo de illante, aplicábase no barco cunha especie de fregona antiga.

Por último, comentou os problemas no río, que era a falta de unidade dos pescadores para resolver os problemas do río coa Mariña e por outros moitos motivos, que non miraba a unidade que antigamente había entre pescadores e as bromas e historias que ocorrían entre eles.

Hoxe deixámolo aquí, acabamos a entrevista e damos as grazas a Don Luís por estes marabillosos momentos onde aprendemos, rimos, e pasámolo ben lembrando remendos da nosa historia.

Praia fluvial e antigo Porto de Maceira

“en la vida somos lo que queremos ser, aunque sujetos a nuestras limitaciones, pero también somos lo que heredamos de generaciones pretéritas que lucharon por nosotros y que en los susurros del tiempo nos envían sus ideas, en forma de tradiciones”, este parágrafo préstanolo Emilio Estévez Martínez, da su gran Obra “El Báculo De San Epitacio” que me parece xenial para acabar este artigo reflexando que desde este pequeno blogue intentaremos ser os gardiáns de esas tradicións, que volven a nos como  esa néboa no río ou o vento do suroeste pola tardiña na casa do Luís, so queremos ser os aliados desas xeracións pretéritas.

Este pequeno artigo quérollo dedicar a tódolos pescadores que coñecín desde neno, limpando redes na casa do Luís, paseando no barco do Arauxo, ou indo a buscar os muxeles a casa do Manolo, ou sacando as sollas das redes na casa do Lino e en especial a meu avó, o mellor pescador a cana que eu coñecín.